4 Mayıs 2024’te 75. yıldönümü olan Superga uçak kazası… 4’ü mürettebat 27’si futbolcu 31 kişinin hayatını kaybettiği trajedi… Grande Torino takımının ve belki de bir toplumun kaderinin sonsuza kadar tersine dönüşü… ve Filadelfia’nın öksüz kalışı…
Torino, İtalya'nın kuzeybatısında bir ucu Alplere diğer ucu ise Po Nehri'ne dokunan İtalya’nın üçüncü büyük şehri. Antik Roma döneminden beri bir yerleşim yeri olarak kullanılsa da ülke tarihinde ilk önem kazanışı Savoy Hanedanlığı ile birlikte oldu.
Savoylar, Mussolini, referandum ve geçmişten günümüze hale devam eden Agnelli ailesi…
Torino, İtalya'nın en önemli endüstriyel bir merkezi. Özellikle tekstil ve otomobil endüstrisiyle tanınmakta. Giovanni Agnelli uzun yıllar Benito Mussolini’nin muhasebeciliğini yapmış ve nihayetinde İtalya’da faşizmin yükselmesiyle o da Mussolini saflarında hem gücüne güç hem de zenginliğine zenginlik kattı. Mussolini ülkeye en korku dolu günlerini yaşatmak üzere Roma’ya yürürken Savoy Hanedanlığı’ndan Kral III. Victor Emmanuel de buna göz yumdu hatta onunla da kalmayıp Mussolini’yi başbakan olarak atayarak her şeyi başlattı. II. Dünya Savaşı sonunda her şey bittiğinde Savoylar ülkeden sürüldü.
Yılları ileri sarıp İtalya’nın cumhuriyete kavuştuğu 1946’ya geldiğimizde bir başka devrim de futbolun yeşil sahalarında gerçekleşiyordu. Torino’nun kendine has bordosu “granata” ve öküz sembolü “toro” ile özdeşleşen futbol kulübü, İtalya ligini domine etmeye başladı. Savaş öncesi 1 ve savaş sonrası 4 olmak üzere toplam 5 sene üst üste şampiyon olan bu efsane takım bir diğer Torino efsanesi ve futbol öncüsü Vittorio Pozzo önderliğindeki İtalya Milli takımının da o dönemki iskeletini oluşturuyordu. Bu sebeple lakapları tamamen hak edilmiş olarak “Grande Torino” yani “Büyük Torino”ydu. Bu olağanüstü geçen 5 yılda rakiplerine 483 gol atıp kalelerinde ise sadece 165 gol gördüler.
1948-1949 sezonunda bitime 4 maç kala üst üste 5. şampiyonluklarını kazanmayı garantileyen Torino kafilesi, Lizbon’a hazırlık maçı yapmak için gitti. Son 18 maçı kaybetmemiş ve taraftarlarıyla özdeşleşen statları Filadelfia’da da 93 maçtır yenilgi yüzü görmemişlerdi. O gün de kaybetmediler ve Benfica’yı 4-3 mağlup ettiler. Dönüş yapacakları 4 Mayıs gününün sabahından itibaren hava kara bulutlara teslim olmuş ve yağmur tüm şehri defalarca kez ıslatmıştı.
Grande Torino takımını taşıyan uçak, İtalya semalarına girip havacılık yetkilileriyle son sağlıklı irtibat sağladığında uçağın pilotuna görüş açısının sis nedeniyle son derece düşük olduğunu ve iniş rotasının değiştirilebileceğini söylendi. Bu son konuşma oldu. Pilot muhtemelen iniş için Milan havaalanını ya da başka alternatifleri düşünmeyip Torino’ya inebileceğini düşündü ama önüne hiç hesapta olmayan bir engel çıktı.
Havaalanına oldukça yakın olan Superga Bazilikasının duvarı ne yazık ki uçaktaki herkese mezar oldu. O gün tam olarak neler olduğunu ya da pilotun neler düşündüğünü hiçbir zaman bilemeyeceğiz ancak o sezon ilk kez İtalya’da bir şampiyonluğa sevinilmedi ve büyük bir yas tutuldu. Kazadan sağ kurtulan olmaması bir yana Pozzo belki de evlatları gibi sevdiği milli oyuncularını teşhis dahi etmekte zorlandı. Sezonun kalanında genç takımla maçlara çıkan Torino için son maç çoktan sonuçlandı.
Kaza geçirilen uçak Giovanni Agnelli’nin kurduğu dev FIAT markasının yeni modellerinden biri olan FIAT G-212’ydı. Kaza haberi tüm ülkeye yayıldıkça herkesin yüreği parçalandı. Uçağın yapıldığı fabrika da dâhil olmaz üzere tüm FIAT fabrikalarında da hayat durdu. Bu acı tesadüf yıllar içerisinde belki de futbolun en karanlık yüzünden yani holiganlıktan da nasibini aldı. Derbi kisvesi altında bu olay yıllarca iki takımın taraftarlarınca da suiistimal edildi. Bazilika ve kazanın olduğu kısım bir anıta dönüştürülse de bu kez de kapitalizm pençesini gösterdi ve Bazilika turistik bir bölge halini aldı. Yine de gerçek Torolar, o dönemi yaşayan ailelerinden Superga’yı dinlemiş şimdinin büyükleri saygılarını sunmak ve Granata ruhunun sonsuza kadar yaşayacağını göstermek için her yılın 4 Mayıs’ında Superga Bazilikasına gitmeye devam etti, ediyor. Futbol takımı da bir ritüel gibi her yıl gider ve takım kaptanı anıttan hayatını kaybedenlerin ismini okur.
Peki, Torino’ya ne mi oldu? Yıllarca şehrin yükselişe geçen takımı Juventus’un gölgesinde kâh alt liglerde kâh borç içinde 117 yaşını doldurdu. Torino kulübünün şehirdeki etkisinin azalması Juventus’un belki de önünü açtı. O günden sonra Torino bir kez daha Grande olmaya çok yaklaştı ancak bu sadece bir sezon sürdü. 1975-1976 sezonunda ezeli rakipleri Juventus’un 2 puan önünde 7. ve de son kez şampiyonluğu tattılar. Juventus ise 36 şampiyonlukla değil Torino şehrinin açık ara ülkenin en başarılı takımı oldu. 1923’ten beri büyük yatırımcı ve hissedar olan Agnelli ailesi ise günümüzde hala Juventus’un başında.
Sambacı
*2023 Mayıs Swingman Dergi'ye yazdığım yazıdan güncellenmiştir.
Comments